آزمایش خون MCV چیست؟ + کاربرد، تفسیر نتایج و نحوه انجام

آزمایش خون MCV چیست؟

آزمایش خون با حجم متوسط (MCV) اندازه گلبول های قرمز را که اکسیژن را از طریق بدن فرد حمل می کنند، اندازه گیری می کند.

شمارش MCV که به عنوان میانگین حجم سلولی نیز شناخته می شود، یک عدد مهم است که در شمارش کامل خون (CBC) ذکر شده است. نتایج ممکن است نشان دهند که سطح MCV بالا است، یا اینکه گلبول های قرمز خون خیلی بزرگ یا کم هستند، به این معنی که گلبول های قرمز خون کوچکتر از حد متوسط هستند. سطوح بالای MCV ممکن است نشان دهنده وضعیتی مانند بیماری کبد یا کمبود ویتامین باشد، در حالی که سطوح پایین MCV معمولاً با کم خونی فقر آهن مرتبط است. در رابطه با آزمایش CBC بیشتر بخوانید.

هدف از انجام آزمایش خون MCV

حجم متوسط MCV یکی از اعداد ارائه شده به عنوان بخشی از آزمایش CBC است. بنابراین پزشک معالج هر زمان که CBC تجویز کند، MCV را نیز در نتایج آن مشاهده می نماید.

آزمایش خون MCV ممکن است به عنوان بخشی از معاینات غربالگری معمول درخواست شود. همچنین ممکن است به عنوان بخشی از تشخیص، درمان و پیگیری بسیاری از شرایط پزشکی انجام شود.

با این حال، مواقعی وجود دارد که پزشک می‌خواهد هنگام ارزیابی علائم یا وضعیت پزشکی به طور خاص به MCV نگاه کند. برخی از این موارد عبارتند از:

• برای ارزیابی علائم احتمالی کم خونی مانند خستگی، رنگ پریدگی پوست و سبکی سر
• برای تشخیص انواع کم خونی
• برای ارزیابی سایر ناهنجاری های خونی مانند تعداد غیر طبیعی گلبول های سفید یا پلاکت ها
• به عنوان یک آزمایش اضافی در بسیاری از شرایط پزشکی
• به عنوان تخمینی از پیش آگهی در افراد مبتلا به برخی شرایط پزشکی

MCV می تواند یک آزمایش مفید باشد حتی زمانی که تعداد گلبول های قرمز خون و سایر آزمایش ها طبیعی است. این به ویژه در مورد بیماری کلیوی صادق است.

چگونه MCV اندازه گیری می شود

MCV را می توان به طور مستقیم توسط یک آنالایزر اندازه گیری کرد یا با استفاده از یک فرمول محاسبه کرد. در محاسبه MCV، هماتوکریت (چه مقدار از خون گلبول های قرمز است، به عنوان درصد) در 10 ضرب می شود و بر تعداد گلبول های قرمز تقسیم می شود. این در میلیون ها سلول در هر میلی متر مکعب (میلیون ها در میلی متر مکعب) خون اندازه گیری می شود.

MCV پایین (به نام میکروسیتوز) به این معنی است که گلبول های قرمز خون کوچک هستند. MCV بالا (به نام ماکروسیتوز) به این معنی است که گلبول های قرمز بزرگ هستند.

MCV بالا یا پایین به چه معناست؟

هنگامی که نتایج آزمایش خون MCV نشان دهنده MCV بالا باشد، ممکن است به شرایط خاصی اشاره کند که در آن گلبول های قرمز خون بزرگتر از حد متوسط هستند. تعداد کم MCV ممکن است به انواع دیگری از مسائل پزشکی اشاره کند

علل شایع MCV بالا:

• کمبود ویتامین B12
• کمبود فولات
• بیماری کبد
• هایپرگلیسمی یا قند خون بالا
• اختلال مصرف الکل

سطوح پایین MCV معمولاً با تالاسمی، یک بیماری خونی ارثی، و همچنین کم خونی فقر آهن مرتبط است.

ارزش MCV معمولاً در طول زمان کاملاً ثابت است. به آرامی تغییر می کند مگر اینکه فرد تزریق خون دریافت کند.

محدودیت ها در آزمایش MCV

شرایطی وجود دارد که در آن تست MCV چندان مفید نیست.

• پس از انتقال خون: اگر فردی تزریق خون داشته باشد، MCV ارزش کمی دارد. در این مورد، MCV اندازه متوسط گلبول‌های قرمز خون تزریق شده همراه با گلبول‌های قرمز خون خود فرد را نشان می‌دهد. بنابراین، MCV باید قبل از شروع انتقال خون اندازه گیری شود.
• کم خونی های مختلط: اگر فردی بیش از یک نوع کم خونی داشته باشد، MCV کمتر کمک کننده خواهد بود. به عنوان مثال، اگر فردی دارای کم خونی شدید فقر آهن و کم خونی شدید ناشی از کمبود اسید فولیک باشد، MCV او می تواند طبیعی باشد. دلیل آن این است که نوع اول کم خونی باعث MCV پایین می شود، در حالی که نوع دوم باعث بالا بودن MCV می شود که منجر به خواندن کلی نرمال می شود.
• موارد مثبت کاذب: در تنظیمات خاص، MCV ممکن است به طور کاذب بالا باشد. این می تواند زمانی رخ دهد که گلبول های قرمز لخته شوند. گاهی اوقات این اتفاق در بیماری آگلوتینین سرد، پاراپروتئینمی ها، مولتیپل میلوما و آمیلوئیدوز رخ می دهد. همچنین ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که قند خون فرد بسیار بالا باشد.

تست های مشابه MCV

میانگین هموگلوبین سلولی (MCH) از نزدیک با MCV دنبال می‌شود. از آنجایی که این قرائت ها اطلاعات مشابهی را ارائه می دهند، پزشک معمولاً به MCV تکیه می کنند و توجه کمتری به MCH در قرائت های CBC دارند.

MCH را نباید با میانگین غلظت هموگلوبین سلولی (MCHC) که در تشخیص کم خونی استفاده می شود، اشتباه گرفت.

آزمایش های تکمیلی MCV

MCV به تنهایی استفاده نمی شود. بلکه همراه با سایر تست های انجام شده در CBC خوانده می شود. به عنوان مثال، استفاده از MCV به تنهایی ممکن است منجر به تشخیص اشتباه تالاسمی شود، وضعیتی که باعث تخریب گلبول های قرمز خون می شود، به جای کم خونی فقر آهن. از آنجایی که هر دو دارای MCV پایین هستند این مورد می تواند اتفاق بیفتد.

برای جلوگیری از این مشکل تشخیصی، پزشک به فاکتورهای دیگری نیز برای تصویر دقیق تر نگاه می کنند. سایر نتایج آزمایش عبارتند از:

• شمارش گلبول های قرمز: شمارش گلبول های قرمز (RBC) تعداد گلبول های قرمز خون در نمونه خون است.
• هموگلوبین و/یا هماتوکریت: هموگلوبین ماده ای است که اکسیژن را در خون حمل می کند. هماتوکریت معیاری است که نشان می دهد چه مقدار از خون از گلبول های قرمز تشکیل شده است.
• میانگین غلظت هموگلوبین سلولی (MCHC): MCHC میانگین غلظت هموگلوبین موجود در گلبول قرمز است.
• عرض توزیع گلبول های قرمز (RDW): RDW اندازه گلبول های قرمز را اندازه می گیرد.

پزشک ممکن است آزمایش‌های دیگری را برای توضیح بیشتر درخواست کند. این آزمایشات ممکن است شامل شمارش رتیکولوسیت یا سطح آهن باشد.

اگر اخیراً تزریق خون داشته‌اید، کم‌خونی‌های مختلط داشته‌اید یا شرایطی دارید که گلبول‌های قرمز لخته می‌شوند، MCV ممکن است دقیق نباشد. برای یک تصویر کامل، پزشک به اندازه گیری های دیگر در CBC نیز نگاه می کند.

آزمایش خون MCV چگونه انجام می شود؟

گرفتن خون بسیار ساده است. خطر کمی در ارتباط با بررسی CBC و MCV وجود دارد. با این حال، خطر کمی خونریزی، کبودی یا عفونت به دلیل خونگیری وجود دارد. در رابطه با آزمایش خون بشتر بخوانید.

قبل از آزمایش

لازم نیست قبل از انجام CBC سطح فعالیت یا آنچه می خورید را محدود کنید. این آزمایش را می توان در اکثر دفاتر و بیمارستان های ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی انجام داد.

زمانی که دلیل خوبی برای انجام آزمایش وجود داشته باشد معمولاً تحت پوشش بیمه درمانی قرار می گیرد. با این حال، بهتر است با شرکت بیمه خود بررسی کنید تا آنچه را که آنها پوشش خواهند داد تأیید کنید.

حتما کارت بیمه و در صورت امکان نتایج CBC قبلی را در قرار خود همراه داشته باشید. 

در آزمایشگاه آرامش شما می توانید این آزمایش را با نمونه گیری رایگان در منزل و دریافت آنلاین جواب تحت پوشش تمام بیمه ها با خیال آسوده انجام دهید.

در طول آزمایش خون MCV

MCV بر روی نمونه خون گرفته شده از ورید انجام می شود. یک تکنسین آزمایشگاه یا فلبوتومیست ابتدا منطقه را تمیز می کند. سپس یک تورنیکت روی بازوی فرد قرار می دهند. بعد از اینکه رگ را پیدا کردند، سوزن را وارد رگ می کنند.

هنگامی که سوزن وارد رگ می شود، یک سوزش کم را احساس خواهید کرد. علاوه بر این، ممکن است هنگام گرفتن نمونه فشار احساس کنید.

هنگامی که آزمایش انجام شد، فلبوتومیست سوزن را برمی دارد و فشار را روی زخم سوراخ شده تا زمانی که خونریزی متوقف شود، نگه می دارد. سپس با یک باند یا گاز استریل آن را می بندند.

بعد از انجام آزمایش

به محض انجام آزمایش، اگر احساس خوبی داشته باشید آنجا را ترک خواهید کرد.

عوارض جانبی ناشایع است اما ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• خونریزی: افرادی که از داروهای رقیق کننده خون استفاده می کنند یا دارای شرایط خونریزی هستند، ممکن است نیاز داشته باشند که برای مدتی روی موضع فشار بیاورند تا خونریزی متوقف شود.
• هماتوم: کبودی است که ممکن است در محل خونگیری ایجاد شود. این بیماری در افرادی که داروهای رقیق کننده خون مصرف می کنند یا دارای یک بیماری خونریزی دهنده هستند، بیشتر دیده می شود.
• عفونت: هر زمان که پوست سوراخ می شود، خطر عفونت کمی وجود دارد.

تفسیر نتایج آزمایش MCV

مدت زمان لازم تا رسیدن به نتایج ممکن است متفاوت باشد. گاهی اوقات بستگی به این دارد که آیا آزمایشگاه در محل است یا اینکه خون فرد باید به آزمایشگاه دیگری ارسال شود. در یک بیمارستان یا کلینیک دارای آزمایشگاه، نتایج ممکن است در همان روز در دسترس باشد.

هنگامی که نتایج آماده شود بهتر است پزشک آنها را با CBC های قبلی خود مقایسه کند. به این ترتیب، می تواند ببیند که آیا MCV فرد در طول زمان تغییر کرده است یا خیر.

در اغلب موارد، پزشک می خواهد در صورت ابتلا به کم خونی، MCV را بررسی کند تا بتواند نوع کم خونی را تعیین کند. اما حتی اگر کم خونی ندارید نیز مهم است.

چندین فاکتور می تواند باعث بالا یا پایین بودن MCV شود. اما پزشک همیشه باید MCV را در کنار سایر اندازه گیری ها هنگام جستجوی علت کم خونی تفسیر کند. در رابطه با آزمایش کم خونی بیشتر بخوانید.

محدوده نرمال آزمایش خون MCV

MCV نرمال 80 تا 96 فمتولیتر در هر سلول است. (فمتولیتر یک میکرومتر مکعب است.)

MCV غیرمعمول بالا یا پایین می تواند شرایط مختلفی را نشان دهد. علاوه بر کم خونی، MCV خارج از محدوده مورد انتظار می تواند نشان دهنده مسمومیت، کمبود ویتامین و بیماری کبدی باشد.

MCV پایین (میکروسیتوز)

MCV پایین ممکن است با موارد زیر دیده شود:

• کمبود آهن
• تالاسمی
• کم خونی بیماری مزمن
• کم خونی سیدروبلاستیک
• مسمومیت از سرب
• HgC و سایر هیبریدهای هموگلوبین
• اسفروسیتوز

پایین ترین سطح MCV (مثلاً کمتر از 70 که میکروسیتوز شدید نامیده می شود) معمولاً نشانه کم خونی فقر آهن یا تالاسمی است. با این حال، شرایط همیشه در این دسته بندی ها قرار نمی گیرند. کم خونی فقر آهن گاهی اوقات ممکن است دارای MCV طبیعی باشد.

MCV بالا (ماکروسیتوز)

MCV معمولا با افزایش سن افزایش می یابد. در واقع، حدود 30 درصد از بزرگسالان مسن‌تر بدون دلیل واضح، MCV بالا دارند. شرایط مرتبط با MCV بالا عبارتند از:

• کمبود ویتامین B12
• کمبود فولات
• بیماری کبد
• اعتیاد به الکل
• کم کاری تیروئید
• برخی از کم خونی های
• همولیتیک
• بیماری آگلوتینین سرد
• سندرم های
• میلودیسپلاستیک/پره لوسمی
• کم‌خونی آپلاستیک
• ماکروسیتوز خوش خیم خانوادگی
• برخی از داروهای شیمی درمانی
• هیپوکسی مزمن (سطح پایین اکسیژن در خون) مانند COPD
• مسمومیت با مونوکسید کربن

در رابطه با آزمایش تیروئید و آزمایش ویتامین B12 بیشتر بخوانید.

بالاترین سطوح MCV (به عنوان مثال، بالاتر از 125، معروف به ماکروسیتوز شدید) معمولاً به دلیل کمبود ویتامین B12 یا فولات یا بیماری آگلوتینین سرد است.

در برخی موارد، مانند کمبود ویتامین، MCV بالا ممکن است برگشت پذیر باشد، اما به دلیل زمینه ای افزایش شمارش بستگی دارد.

در رابطه با آزمایش ویتامین های بدن بیشتر بخوانید.

چه سرطان هایی باعث افزایش سطح MCV می شوند؟

سطوح بالای MCV با سرطان روده بزرگ، مری و کبد مرتبط است.

کم خونی با MCV نرمال

کم خونی هایی که اغلب دارای MCV طبیعی (کم خونی های نورموسیتیک) هستند عبارتند از:

• بیماری کلیوی (MCV ممکن است گاهی اوقات نیز کم باشد)
• از دست دادن خون حاد
• کم خونی بیماری مزمن
• بیماری های غدد درون ریز به غیر از بیماری تیروئید
• برخی از کم خونی های همولیتیک

ارزیابی کم خونی با استفاده از MCV و تست های دیگر

هنگامی که کم خونی وجود دارد، MCV می تواند به تعیین علل کمک کند. آزمایش‌های دیگری از جمله تعداد رتیکولوسیت‌ها، MCHC و RDW.7 می‌توانند به آن ها اضافه شوند.

تعداد رتیکولوسیت ها

شمارش رتیکولوسیت ها (معیار گلبول های قرمز جدید) اولین قدم مهم در تعیین علت کم خونی است. به این دلیل که می تواند کم خونی ها را به دو دسته اصلی تقسیم کند:

• تولید کم گلبول های قرمز
• تخریب زیاد گلبول های قرمز

شمارش نرمال یا کم رتیکولوسیت ها نشان می دهد که بدن نمی تواند با ساخت گلبول های قرمز جدید هماهنگ باشد. به عنوان مثال، این ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که فردی دچار کمبود آهن یا فولات باشد.

با این حال، از سوی دیگر، شمارش بالا نشان می دهد که بدن در تلاش است تا تعداد گلبول های قرمز خون پایین را افزایش دهد. این زمانی دیده می شود که گلبول های قرمز در اثر خونریزی یا آسیب سلولی از بین بروند.

ترکیبی از MCV و MCHC

ترکیب MCV و MCHC می‌تواند به کاهش تشخیص‌های احتمالی کمک کند. سلول هایی که MCHC پایینی دارند، هیپوکرومیک نامیده می شوند که به معنای رنگ روشن است.

جدول زیر نشان می دهد که کدام شرایط با ترکیب های مختلف اندازه گیری های MCV و MCHC مرتبط است.

تشخیص کم خونی با آزمایش MCV و MCHC

ترکیبی از MCV و RDW

RDW تغییرات اندازه گلبول های قرمز را توصیف می کند. آنیزوسیتوز اصطلاح پزشکی برای گلبول های قرمز با اندازه های مختلف است.

به عنوان مثال، در کم خونی سیدروبلاستیک، بیشتر سلول ها ممکن است بزرگ باشند، اما برخی از سلول ها کوچک خواهند بود. در این شرایط، MCV ممکن است طبیعی باشد، اما RDW بالا خواهد بود.

تشخیص کم خونی با آزمایش MCV و RDW

تست های دیگر

آزمایش‌های بیشتر ممکن است در ترکیب با MCV و سایر شاخص‌های گلبول قرمز نیز مفید باشد. آنها عبارتند از:

دیفرنسیال خون: دیفرنسیال خون ممکن است سرنخ های بیشتری در مورد کم خونی بدهد. این آزمایش تغییرات اندازه، شکل یا رنگ سلول را نشان می دهد. یافته های دیگر ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• سلول های هدف و آکانتوسیت ها (گلبول های قرمز غیر طبیعی)، همانطور که در تالاسمی دیده می شود
• نوتروفیل های هایپرسگمانت (نوعی گلبول سفید) که با کم خونی ناشی از کمبود اسید فولیک دیده می شود.
• اسفروسیت ها، همانطور که با اسفروسیتوز دیده می شود
• سلول های داسی شکل، همانطور که در بیماری سلول داسی شکل دیده می شود
• بادی هاول-جولی، همانطور که در افراد بدون طحال دیده می شود
• گلبول های قرمز هسته دار، همانطور که در نوزادان یا بزرگسالانی که به شدت بیمار هستند دیده می شود

آزمایشات آهن: سرم آهن، ظرفیت اتصال به آهن و فریتین سرم می تواند مفید باشد، به خصوص با MCV پایین. برای مثال، MCV با کم خونی سیدروبلاستیک کم خواهد بود، اما ذخایر آهن ممکن است بسیار زیاد باشد.

سطح ویتامین B12: سطح ویتامین B12 را می توان برای تشخیص کمبود در کم خونی های ماکروسیتی استفاده کرد.

الکتروفورز هموگلوبین (HE): HE می تواند ویژگی بتا تالاسمی (یک اختلال خونی ارثی) را آزمایش کند. با این حال نمی تواند برای تالاسمی آلفا (کم خونی ارثی) آزمایش کند.

بیوپسی مغز استخوان: بیوپسی مغز استخوان ممکن است برای بررسی تعداد و انواع سلول‌ها در بیوپسی مفید باشد. همچنین ممکن است برای ارزیابی آهن استفاده شود.

درنتیجه MCHC، RDW، دیفرانسیل خون، آزمایش آهن، سطح B12 و HE آزمایش‌های رایجی هستند که همراه با MCV برای کمک به تعیین نوع کم خونی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در برخی موارد، بیوپسی مغز استخوان نیز ممکن است مفید باشد.

کاربردهای آزمایش خون MCV به غیر از کم خونی 

تست MCV می تواند اطلاعات مهمی را حتی زمانی که شمارش خون قرمز طبیعی است ارائه دهد. چند مثال عبارتند از:

• پیش بینی مرگ و میر در سرطان مری
• تخمین prognosis بیماری مزمن کلیه (CKD)
• برای پیش بینی اینکه یک فرد مبتلا به سرطان رکتوم چگونه ممکن است به شیمی درمانی و پرتو درمانی پاسخ دهد
• ارزیابی عملکرد شناختی (تفکر و حافظه) در سالمندان

به عنوان مثال، یک مطالعه در سال 2017 نشان داد که افراد مبتلا به بیماری کلیوی که دارای MCV بالا بودند بیش از دو برابر بیشتر در معرض خطر مرگ ناشی از همه علل مرگ و میر بودند. علاوه بر این، آنها بیش از 3.5 برابر بیشتر از کسانی که MCV طبیعی داشتند، از بیماری قلبی رنج می برند.

جمع بندی

آزمایش خون MCV برای ارزیابی کم خونی و برخی شرایط پزشکی دیگر مفید است. اما معمولا به تنهایی به آن نگاه نمی شود. در عوض، پزشک MCV را در کنار سایر موارد در CBC در نظر می‌گیرد تا تصویری کامل به دست آورد.

علاوه بر کم خونی، MCV خارج از محدوده مورد انتظار می تواند نشان دهنده مسمومیت، کمبود ویتامین و بیماری کبدی باشد.

MCV همچنین می تواند به تعیین prognosis برای برخی سرطان ها و بیماری مزمن کلیوی کمک کند. علاوه بر این، ممکن است به عنوان ابزاری برای ارزیابی عملکرد شناختی در افراد مسن استفاده شود.