آزمایش های جدید ام اس ، راهکاری نوین برای تشخیص سریع این بیماری و بهبود روند درمان ارائه می‌دهند. مالتیپل اسکلروزیس (MS) یک بیماری مزمن سیستم عصبی مرکزی است که می‌تواند به‌شدت بر توانایی فرد برای حرکت، تفکر و حتی انجام کارهای روزمره تأثیر بگذارد. باوجود پیشرفت‌های قابل‌توجه علم پزشکی، تشخیص ام اس همچنان یک فرایند پیچیده و معمولاً طولانی است که ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد. بااین‌حال، فناوری‌ها و آزمایش های جدید ام اس ، نویدبخش تشخیص سریع‌تر و دقیق‌تر ام اس هستند. در این مقاله، روش‌ها و ابزارهای جدید تشخیص ام اس را بررسی می‌کنیم.
ام اس چیست و در چه سنی بروز می‌کند؟
ام اس یک بیماری خودایمنی مزمن و اغلب ناتوان‌کننده است که بر سیستم عصبی مرکزی که شامل مغز، نخاع و اعصاب بینایی است، تأثیر می‌گذارد. در بیماری ام اس، سیستم ایمنی به‌اشتباه به غلاف محافظ میلین که احاطه‌کننده رشته‌های عصبی است، حمله می‌کند و منجر به مشکلات ارتباطی بین مغز و سایر بخش‌های بدن می‌شود. این موضوع می‌تواند طیف گسترده‌ای از علائم را ایجاد نماید، از جمله ضعف عضلانی، بی‌حسی، مشکلات مثانه، خستگی شدید و مشکلات بینایی. ام اس را بر حسب چگونگی پیشرفت آن در بدن بیمار به چهار دسته تقسیم‌بندی می‌کنند؛ ام اس عودکننده – فروکش‌کننده (RR-MS)، ام اس پیش‌رونده اولیه (PP-MS)، ام اس پیش‌رونده ثانویه (SP-MS) و ام اس پیش‌رونده عودکننده (PR-MS).
ام اس ممکن است در هر سنی بروز کرده و افراد را تحت تاثیر قرار دهد، اما بیشتر در سنین 20 تا 40 سالگی گزارش شده است. بااین‌حال، ممکن است تشخیص سریع ام اس MS در دوران کودکی یا دیرهنگام در مراحل بعدی و سنین بالاتر نیز رخ دهد. آمار نشان داده است که شیوع ای بیماری در زنان و به‌ویژه زنان جوان بیشتر از مردان است. همچنین شیوع این بیماری در اروپا شمالی بیشتر است و در عوض در آسیا، افریقا و بومیان امریکا کمتر دیده می‌شود.
علت دقیق بروز ام اس هنوز به طور کامل مشخص نشده است؛ اما اعتقاد محققین بر این است که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی در ایجاد این بیماری نقش دارند. عواملی مانند سطح پایین ویتامین D در بدن، سیگارکشیدن و حتی استرس محیطی می‌تواند منجر به ابتلا به ام اس شود، به‌خصوص در افرادی که از نظر ژنتیکی استعداد ابتلا به این بیماری را دارند. همچنین برخی عفونت‌های ویروسی، مثل ویروس اپشتین بار، می‌توانند به ایجاد ام اس کمک کنند.
علائم اولیه ام اس که باید جدی گرفته شود
بسته به این که کدام نواحی از سیستم عصبی مرکزی بدن تحت تاثیر قرار گرفته است، علایم ام اس متفاوت است. بعلاوه، علایم اولیه ام اس معمولاً ضعیف هستند که این باعث می‌شود نادیده گرفته شوند، تشخیص داده نشوند یا اشتباه تشخیص داده شوند. در زیر فهرست از علائم شایع و اولیه ام اس فراهم شده است. در صورت مشاهده این علایم باید فوراً به پزشک مراجعه شود تا قبل از پیشرفت بیماری، تشخیص صحیح و تجویز داروی مناسب صورت گیرد. در ادامه قبل از معرفی آزمایش های جدید ام اس به علائم اولیه آن پرداخته ایم:
- خستگی
خستگی بی‌دلیل و مفرط یکی از علائم اولیه بارز ام اس است که در 80 درصد از افراد مبتلا به این بیماری بروز می‌کند. خستگی ناشی از ام اس با خستگی معمولی متفاوت است، زیرا ممکن است حتی پس از یک خواب خوب شبانه رخ دهد و در فعالیت‌های روزانه اختلال ایجاد کند. خستگی اغلب شایع‌ترین علامت است و می‌تواند به‌اشتباه به‌عنوان خستگی که صرفاً به دلیل فعالیت‌های روزانه رخ‌داده است، تلقی شود.
- بی‌حسی یا سوزن‌سوزن‌شدن
یکی دیگر از علائم اولیه ام اس، احساس بی‌حسی و یا گزگز شدن دست‌ها، پاها یا صورت است. این احساس دائمی نیست و معمولاً می‌آید و می‌رود. ازبین‌رفتن غلاف میلین در نواحی اعصاب حسی نخاع این اثرات را ایجاد می‌کند و ممکن است باعث کاهش حس نیز بشود که بر توانایی راه‌رفتن یا انجام وظایف با دست تأثیر می‌گذارد.
- ضعف و مشکلات هماهنگی
ام اس می‌تواند منجر به ضعف عضلانی، حرکات ناپایدار عضلات یا مشکل در هماهنگی حرکات گردد. همچنین ممکن است مشکلاتی در تعادل، راه‌رفتن یا حتی نگه‌داشتن اشیا وجود داشته باشد که همگی از علایم اولیه شایع ام اس هستند.
- درد و اسپاسم
اسپاسم عضلانی، درد عصبی یا بی حس‌شدن و گزگز دردناک همگی می‌توانند علائم اولیه ام اس باشند. این علایم ممکن است از خفیف تا شدید متغیر باشند و توسط عوامل مختلفی از جمله خستگی یا استرس ایجاد شوند.
- مشکلات تعادل یا سرگیجه
مشکل در تعادل یا سرگیجه هم می‌تواند نشان‌دهنده‌ام اس باشد، زیرا در این بیماری اعصاب مخچه و سایر قسمت‌های مغز که مسئول هماهنگی و تعادل هستند نیز مورد حمله قرار می‌گیرند.
- مشکلات بینایی
ام اس می‌تواند باعث مسائلی مانند درد هنگام حرکت چشم و سردرد، تاری یا دوبینی دید و همچنین ازدست‌دادن ناگهانی بینایی در یک‌چشم شود. این عارضه که نوریت اپتیک نامیده می‌شود، در اثر التهاب عصب بینایی رخ می‌دهد.
- تغییرات شناختی
مشکلات حافظه، پردازش کندتر اطلاعات و تمرکز پایین می‌توانند در مراحل اولیه ام اس رخ دهند.
- مشکلات مثانه و روده
ام اس می‌تواند بر اعصابی که عملکرد مثانه و روده را کنترل می‌کنند نیز تأثیر بگذارد و منجر به تکرر ادرار، بی‌اختیاری ادرار یا یبوست شود.
چگونه تشخیص سریع ام اس MS می‌تواند کیفیت زندگی بیماران ام اس را بهبود بخشد؟
درمان زودهنگام می‌تواند به مدیریت موثرتر علائم بیماری کمک کند و جلوی پیشرفت بیماری و ایجاد آسیب عصبی دائمی را بگیرد. شواهد نشان داده‌اند که چنانچه فرایند درمان بافاصله کمی پس از شروع علائم آغاز شود، می‌تواند به نتایج بهتری منجر شود. درمان‌های اصلاح‌کننده بیماری (DMTs) زمانی مؤثرتر هستند که به‌موقع شروع شوند و به کاهش فراوانی علایم و شدت عود آنها کمک کنند. مداخله پزشکی زودهنگام و آزمایش های جدید ام اس به جلوگیری از برخی عوارض طولانی‌مدت ام اس، مانند زوال شناختی و ناتوانی جسمی و همچنین پیشگیری از بروز عوارض ثانویه مرتبط با ام اس مانند عفونت و مشکلات تنفسی کمک می‌کند؛ بنابراین، بیماران می‌توانند استقلال حرکتی و کیفیت زندگی خود را برای مدت طولانی‌تری حفظ کنند.
بعلاوه، با تشخیص زودهنگام ام اس بیماران این امکان را خواهند داشت که تغییراتی در سبک زندگی خود ایجاد کرده و روش‌هایی را به کار گیرند که می‌تواند دفعات و شدت عود علایم را کاهش دهد. این روش‌ها شامل تغییرات رژیم غذایی، به‌کارگیری روتین‌های ورزشی، استفاده از کاردرمانی و فیزیوتراپی در صورت نیاز و تکنیک‌های کاهش استرس است که منجر به مدیریت علائم و بهبود سلامت کلی بیمار می‌گردد. تشخیص زودهنگام همچنین بیماران و خانواده‌های ایشان را از نظر روانی آماده می‌کند که پذیرای این بیماری شوند، نسبت به علایم و نحوه پیشرفت ام اس آگاهی پیدا کنند و با آن کنار بیایند تا اضطراب بیمار کاهش پیدا کند. گرچه حمایت روانشناختی و دریافت مشاوره نیز می‌تواند گام ارزشمندی در راستای کاهش تأثیر روحی و روانی ام اس بر بیماران بردارد.
آیا با آزمایش خون می‌توان ام اس را تشخیص داد؟ | آیا آزمایش خون جزو آزمایش های جدید ام اس است؟
برای پاسخ به این سؤال باید گفت که آزمایش خون نمی‌تواند به طور مستقل برای تشخیص ام اس قابل‌اعتماد باشد و نتایج قطعی را برای تشخیص این بیماری ارائه کند، اما در تکمیل نتایج حاصل از سایر روش‌های تشخیصی می‌تواند نقش حمایتی داشته باشد. برای مثال، آزمایش خون می‌تواند سایر شرایطی که ممکن است باعث بروز علائمی مشابه با علائم ام اس شده‌اند را تایید یا رد کند. می‌تواند عفونت‌ها، بیماری‌های خودایمنی یا سایر بیماری‌های عصبی را که ممکن است علائم ام اس را شبیه‌سازی کرده باشند، بررسی کند. در حال حاضر محققان در حال کار بر روی شناسایی بیومارکرهای (نشانگرهای زیستی) خاصی در خون هستند که می‌توانند مرتبط باوجود یا عدم وجود ام اس باشند. البته این بیومارکرها نیز قطعی نیستند؛ ولی ممکن است در ارزیابی خطر ابتلا به ام اس یا نظارت بر فعالیت بیماری کمک کنند.
در آزمایشگاه شبانه‌روزی آرامش خدمات تخصصی آزمایش خون ( آزمایش های جدید ام اس ) برای تشخیص فاکتورهای خونی مؤثر در ام اس ارائه می‌شود.
بیشتر بخوانید: آزمایش خون چیست؟ معرفی انواع آزمایش خون
روش‌های نوین تصویربرداری برای تشخیص ام اس | آزمایش های جدید ام اس
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) در حال حاضر روش تصویربرداری اصلی برای تشخیص ام اس است. با این روش تصویربرداری، تصاویر دقیقی از مغز و نخاع تهیه می‌شود که نواحی آسیب‌دیده در اثر ام اس به‌خوبی در آنها مشخص است. در زیر فهرستی از انواع روش‌های MRI ارائه شده است؛
- اسکن‌های MR
در این روش، نواحی موردنظر از مغز و نخاع با امواج رادیویی و میدان‌های مغناطیسی اسکن می‌شوند و تصاویر دقیقی را حاصل می‌کنند که امکان تشخیص ناهنجاری‌های عصبی مانند اشکالات غلاف میلین را فراهم می‌کنند.
- MRI با وضوح‌بالا
این روش در مقایسه با دستگاه استاندارد MRI، باقدرت بالاتری کار می‌کند و تصاویری با وضوح بهتر ارائه می‌دهد؛ بنابراین در مراحل اولیه بیماری ام اس، امکان تشخیص زودتر ضایعات عصبی را که ممکن است در اسکن‌های استاندارد ظاهر نشوند فراهم می‌کند.
- MRI با کنتراست گادولینیوم
گادولینیوم ماده‌ای است که قبل از MRI یا در حین آن به جریان خون بیمار تزریق می‌گردد تا با ایجاد کنتراست بین بافت‌های مختلف بدن به‌عنوان یک ماده حاجب، تصاویری به‌مراتب دقیق‌تر فراهم کند که به‌خوبی نواحی آسیب‌دیده عصبی را مشخص می‌کنند.
- MRI عملکردی
در این روش، فعالیت مغز در اثر تغییرات جریان خون اندازه‌گیری می‌شود. این روش به پزشک کمک می‌کند که دریابد ام اس چگونه بر عملکردهای شناختی و حرکتی بیمار تأثیر گذاشته است.
علاوه بر تکنیک MRI، روشی مانند توموگرافی منسجم بینایی (OCT) نیز می‌تواند برای بیماران ام اس در امر تشخیص مفید باشد و تصاویر دقیقی از شبکیه و عصب بینایی ارائه دهد تا نوریت اپتیک (التهاب عصب بینایی) و سایر علائم بصری مرتبط با ام اس تشخیص داده شوند.
تفاوت آزمایش های جدید و روش‌های سنتی تشخیص ام اس | آزمایش های جدید ام اس
به‌طورکلی برای تشخیص ام اس در مرحله اول، علایم بالینی بیمار ارزیابی می‌شود. مطابق روش‌های سنتی سپس پزشک ممکن است تست‌های پتانسیل برانگیخته را تجویز کند. در این تست‌ها، الکترودهایی را به سر بیمار متصل می‌کنند و سپس از بیمار می‌خواهند که به یک صفحه ی شطرنجی متناوب در مانیتور دستگاه نگاه کند یا صداهایی پخش می‌کنند که بیمار باید به آنها گوش دهد. در این حین، از طریق الکترودها چگونگی پاسخ مغز بیمار به تصاویر و صداها و به‌طورکلی تحریکات خارجی بررسی و اندازه‌گیری می‌شود. این روش برای بررسی اختلالات اعصاب بینایی مفید است. اسکن MRI روش سنتی دیگری برای بررسی اختلالات اعصاب در مغز و نخاع بیماران است که پیش‌تر به توضیح آن پرداخته شد. سوراخ‌کردن کمر و نمونه‌برداری از مایع نخاعی و تجزیه‌وتحلیل آن از نظر نوارهای اولیگوکلونال و سایر نشانگرهای التهابی هم به‌عنوان یک روش تهاجمی برای تشخیص ام اس شناخته می‌شود.
در مقابل، روش‌های جدیدتر شامل انواع نوین روش‌های تصویربرداری MRI هستند که در بالا به توضیح آنها پرداختیم. در کنار MRIهای نوین، آزمایش‌های خون که به کنترل و بررسی نشانگرهای زیستی مرتبط با ام اس می‌پردازند (از جمله اندازه‌گیری سطح زنجیره‌های سبک آزاد کاپا) می‌توانند مؤثر واقع شوند. در واقع، روش‌های جدید MRI نسبت به MRI استاندارد دقیق‌تر و حساس‌تر هستند و در مراحل ابتدایی ام اس که آسیب‌ها خفیف‌تر است نیز امکان تشخیص را با ایجاد تصاویری با وضوح‌بالا فراهم می‌کنند. درعین‌حال، آزمایش خون هم نسبت به نمونه‌برداری از نخاع روش کمتر تهاجمی است. همچنین سرعت تشخیص با روش‌های جدید از روش‌های سنتی بالاتر است. انواعی از آزمایش‌ها ژنتیکی ( آزمایش های جدید ام اس ) نیز وجود دارد که به پزشک کمک می‌کنند استعداد ابتلا به ام اس را در افراد بررسی نماید و حتی قبل از ایجاد هرگونه علایم بالینی با تجویز داروهای موثر از بروز این بیماری جلوگیری کنند. امروزه هوش مصنوعی نیز برای تشخیص ام اس به کمک پزشکان آمده است.
آزمایش ژنتیکی برای تشخیص استعداد ابتلا به ام اس | آزمایش های جدید ام اس
تحقیقات نشان داده‌اند که افرادی که سابقه خانوادگی بیماری ام اس را دارند بیشتر در خطر ابتلا به آن هستند؛ بنابراین نمی‌توان نقش وراثت را در ایجاد این بیماری نادیده گرفت. بیش از 200 عامل ژنتیکی مرتبط با ام اس در مقالات علمی معرفی شده‌اند که مهم‌ترین و اولین آنها ژن HLA-DRB1 است. این ژن‌ها اغلب مرتبط با پاسخ‌های ایمنی در بدن هستند، بنابراین آسیب آنها منجر به عملکرد نادرست سیستم ایمنی شده و بیماری‌های خودایمنی مانند ام اس را ایجاد می‌کند. آزمایش‌ها ژنتیکی می‌توانند به شناسایی و غربالگری افراد در معرض خطر ابتلا به ام اس کمک کنند و امکان دخالت پزشکی زودهنگام و انجام اقدامات پیشگیرانه را فراهم نمایند. همچنین در امر تشخیص این بیماری در افراد مبتلا، آزمایش‌ها ژنتیک می‌توانند در کنار سایر روش‌های یاد شده امکان تشخیص دقیقی را فراهم کنند.
در آزمایشگاه شبانه‌روزی آرامش، کادری مجرب برای انجام کلیه آزمایش‌ها ژنتیکی مرتبط با بیماری‌های خودایمنی از جمله ام اس اختصاص‌داده‌شده است که بادقت و در کوتاه‌ترین زمان ممکن، نتایج آزمایش‌ها را به دست شما می‌رسانند تا برای پیشگیری و درمان به‌موقع اقدام نمایید.
هوش مصنوعی چگونه می‌تواند به تشخیص ام اس کمک کند؟ | آزمایش های جدید ام اس
در زیر فهرستی از مواردی که هوش مصنوعی می‌تواند در آنها به روند تشخیص و حتی درمان ام اس کمک کند ارائه شده است؛
- تجزیه‌وتحلیل تصاویر MRI
الگوریتم‌های هوش مصنوعی می‌توانند اسکن‌های MRI را تجزیه‌وتحلیل کنند و به شناسایی تغییرات ظریفی که در مغز و نخاع رخ‌داده است و ممکن است از چشم‌پزشک دورمانده باشد، کمک نماید.
- تجزیه‌وتحلیل داده‌ها
هوش مصنوعی می‌تواند مقادیر زیادی از داده‌های آزمایش‌ها مختلف، از جمله آزمایش خون، آزمایش‌ها ژنتیک و ارزیابی‌های بالینی را پردازش کند تا امکان تشخیص دقیق‌تر را برای پزشک فراهم آورد.
- مدل‌های پیش‌بینی‌کننده
مدل‌های هوش مصنوعی می‌توانند پیشرفت ام اس در بیمار و پاسخ وی به درمان را پیش‌بینی کنند و به پزشک کمک نمایند که به برنامه‌های مراقبتی دقیق‌تری برای بیمار دست یابد و احتمال عود بیماری را پیش‌بینی و مدیریت کند.
باید توجه داشت که هوش مصنوعی یک ابزار تشخیصی مستقل برای MS نیست، اما این پتانسیل را دارد که به یک مکمل ارزشمند برای سایر روش‌های تشخیصی تبدیل شود تا به ساده‌سازی فرایند تشخیص و بهبود دقت کمک کند.
آزمایش های جدید ام اس با ترکیب فناوری‌های پیشرفته و الگوریتم‌های هوش مصنوعی، راهکارهای نوینی برای تشخیص این بیماری ارائه داده‌اند. هوش مصنوعی می‌تواند با تحلیل تصاویر MRI، تغییرات نامحسوس در مغز و نخاع را شناسایی کند که ممکن است از دید پزشکان دور بماند. این تکنیک‌ها، دقت تشخیص را افزایش داده و امکان مداخله زودهنگام را برای پزشکان فراهم می‌کند.
استفاده از هوش مصنوعی در آزمایش های جدید ام اس تنها به تصویربرداری محدود نمی‌شود. این فناوری توانایی پردازش حجم بالایی از داده‌های آزمایشگاهی، از جمله آزمایش‌های خون و ژنتیک، را دارد. به این ترتیب، هوش مصنوعی می‌تواند نشانگرهای زیستی مرتبط با بیماری را شناسایی کرده و به پزشکان در تصمیم‌گیری‌های دقیق‌تر کمک کند. این روش‌ها به‌ویژه برای شناسایی بیماران در مراحل اولیه ام اس بسیار کارآمد هستند.
یکی از کاربردهای هیجان‌انگیز هوش مصنوعی در آزمایش های جدید ام اس، مدل‌های پیش‌بینی‌کننده است. این مدل‌ها می‌توانند با تحلیل داده‌ها، روند پیشرفت بیماری و واکنش بیمار به درمان را پیش‌بینی کنند. این قابلیت نه‌تنها به بهبود برنامه‌های درمانی کمک می‌کند، بلکه کیفیت زندگی بیماران را نیز ارتقا می‌دهد.
