سرطان دهان + علائم، علل، تشخیص و درمان

1- سرطان دهان چیست؟ (Mouth Cancer or Oral cancer)

بیماری سرطان دهان اغلب برای توصیف سرطان هایی که از ناحیه دهان شروع می شوند استفاده می شود که بیشتر در لب ها، زبان و کف دهان ایجاد می شوند، اما می توانند از گونه ها، لثه ها، سقف دهان، لوزه ها و غدد بزاقی نیز شروع شوند و در گروه سرطان های سر و گردن طبقه بندی می شوند.

درنتیجه سرطان دهان به سرطانی اطلاق می شود که در هر یک از قسمت های تشکیل دهنده دهان ایجاد می شود و می تواند در موارد زیر رخ دهد:

• لب
• لثه
• زبان
• پوشش داخلی گونه ها
• سقف دهان
• کف دهان (زیر زبان)

2- علائم و نشانه های سرطان دهان

علائم سرطان دهان می تواند شامل موارد زیر باشد:

• یک توده در گردن
• دندان های شل
• تورم یا زخم روی لب که خوب نمی شود
• بلع دشوار یا دردناک
• تغییرات در گفتار
• خونریزی یا بی حسی در دهان
• لکه های سفید یا قرمز روی دهان، زبان یا لثه
• کاهش وزن غیر قابل توضیح
•  توده در داخل دهان
• درد دهان
• گوش درد

همه این شرایط به صورت لکه هایی در دهان و گلو ظاهر می شوند، اما رنگ های متفاوتی دارند. اطلاعات بیشتر در اینجا آمده است:

• لکوپلاکیا: این لکه‌های سفید یا خاکستری صاف در دهان یا گلو هستند.
• اریتروپلاکیا: لکه های قرمز کمی برجسته یا صاف هستند. این لکه ها ممکن است هنگام خراشیدن خونریزی کنند.
• اریترولوکوپلاکیا: این لکه ها قرمز و سفید هستند.

3- علل سرطان دهان

سرطان های دهان زمانی شکل می گیرند که تغییراتی (جهش) در DNA سلول های روی لب یا دهان ایجاد شود. DNA سلول، حاوی دستورالعمل هایی است که به سلول می گوید چه کاری انجام دهد. تغییرات جهش‌ها به تکثیر بی رویه سلول ها منجر می شود. تجمع سلول های سرطانی غیرطبیعی دهان می تواند تومور ایجاد کند. با گذشت زمان ممکن است در داخل دهان و در سایر نواحی سر و گردن یا سایر قسمت‌های بدن پخش شوند.

سرطان های دهان معمولاً در سلول های سنگرفشی (squamous cells) که لب ها و داخل دهان را پوشانده اند شروع می شود. بیشتر سرطان های دهان، squamous cell carcinomas هستند.

مشخص نیست که چه چیزی باعث جهش در سلول های سنگفرشی می شود که منجر به سرطان دهان می شود. اما پزشکان عواملی را شناسایی کرده اند که ممکن است خطر ابتلا به سرطان دهان را افزایش دهد.

عوامل خطر اصلی برای اکثر سرطان های دهان مصرف تنباکو و الکل است. سایر عوامل خطر می تواند شامل موارد زیر باشد:

• ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)
• ویروس اپشتین بار (EBV)
• سابقه خانوادگی سرطان های دهان
• عدم رعایت بهداشت دهان و دندان و بیماری لثه
• قرار گرفتن در معرض آفتاب
• جویدن دانه درخت نخل آرکا (که گاهی به آن آرکا یا فوفل می گویند).

در رابطه با آزمایش HPV بیشتر بخوانید.

4- نحوه تشخیص سرطان دهان

علائم سرطان دهان اغلب ابتدا توسط دندانپزشک تشخیص داده می شود. پزشک یا دندانپزشک احتمالا دهان، گلو، زبان، گونه ها، گوش ها و چشمان را معاینه می کند. همچنین ممکن است بیمار برای آزمایشات اضافی به متخصص ارجاع داده شود، این تست ها عبارتند از:

آندوسکوپی

در آندوسکوپی، از یک لوله انعطاف پذیر (اندوسکوپ) برای بررسی بینی، سینوس ها، حنجره و حلق (گلو) ارجاع می شود.

بیوپسی

بیوپسی برداشتن مقدار کمی از بافت است که برای تعیین وجود سلول های سرطانی به پاتولوژیست فرستاده می شود.

اشعه ایکس

برای بررسی وجود سلول های سرطانی در فک، ریه یا قفسه سینه می توان از اشعه ایکس سر و گردن استفاده کرد.

اسکن

اسکن های PET، CT و MRI برای تعیین محل، مرحله و گسترش سلول های سرطانی استفاده می شوند.

5- پس از تشخیص سرطان دهان چه اتفاقی می افتد؟

پس از تشخیص سرطان دهان، بیمار ممکن است طیفی از احساسات مانند ترس، اضطراب، سردرگمی و عدم اطمینان را تجربه کند. همچنین اطلاعات زیادی برای گرفتن وجود دارد که می تواند او را غافلگیر کند.

باید با پزشک در مورد گزینه های درمانی مختلفی که در دسترس هستند، عوارض جانبی احتمالی و خطرات و مزایای آن صحبت کند. این به بیمار بستگی دارد که چقدر می خواهد در تصمیم گیری در مورد درمان مشارکت داشته باشد.

6- عواملی که خطر ابتلا به سرطان دهان را افزایش می دهند

عواملی که می توانند خطر ابتلا به سرطان دهان را افزایش دهند عبارتند از:

• استفاده از تنباکو از هر نوع، از جمله سیگار، سیگار برگ، پیپ، تنباکوی جویدنی و انفیه و غیره
• مصرف زیاد الکل
• قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید و تابش اشبه به لب ها
• ویروس مقاربتی به نام ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)
• سیستم ایمنی ضعیف

7- درمان سرطان دهان

درمان سرطان دهان به نوع سرطان، محل قرارگیری و میزان گسترش آن بستگی دارد.

تعیین مرحله سرطان دهان staging

آزمایش هایی مانند سی تی اسکن و ام آر آی به تعیین میزان گسترش سرطان کمک می کند. مرحله بندی به پزشک کمک می کند تا بهترین گزینه های درمانی را انتخاب کند.

روش های تشخیص ارائه شده در بخش 4 به تعیین مرحله سرطان کمک می کند. محل سرطان را توصیف می کنند، اگر سرطان رشد کرده باشد یا به سطح منطقه ای که در آن پیدا شده نفوذ کرده باشد را مشخص می کنند. آزمایش‌ها همچنین بررسی می‌کنند که آیا سرطان به نواحی دیگر بدن منتقل شده است یا خیر.

تیم پزشکی از اطلاعات مرحله بندی برای توصیه درمان و کمک به پیش بینی شانس بهبودی استفاده می کنند.

سرطان های دهان با استفاده از سیستم TNM مرحله بندی می شوند. T مخفف اندازه و محل تومور اولیه است. N نشان می دهد که آیا تومور به غدد لنفاوی گسترش یافته است یا خیر. M نشان می دهد که آیا تومور متاستاز داده است یا به سایر نواحی بدن گسترش یافته است.

مراحل سرطان حفره دهان عبارتند از:

• TI: اندازه تومور در دهان 2 سانتی متر یا کمتر است.
• T2: تومور 2 سانتی متر یا کوچکتر است اما بزرگتر از 4 سانتی متر نیست.
• T3: تومور بزرگتر از 4 سانتی متر است.

عمل جراحی

یک درمان رایج برای سرطان های دهان، جراحی برای برداشتن تومور است، به ویژه اگر سرطان در مراحل اولیه باشد. حد جراحی ممکن است به اندازه تومور و میزان گسترش سرطان بستگی داشته باشد. بافت اطراف و غدد لنفاوی نیز ممکن است برداشته شوند.

رایج ترین جراحی های سرطان دهان عبارتند از:

• جراحی تومور اولیه: تیم پزشکی تومورها را از طریق دهان یا برشی در گردن خارج می کنند.
• گلوسکتومی: برداشتن جزئی یا کامل زبان است.
• مندیبولکتومی: جراحی برای سرطان دهان در استخوان فک می باشد.
• ماکسیلکتومی: جراحی بخشی یا تمام کام سخت را که سقف استخوانی دهان است، برمی دارد.
• بیوپسی غدد لنفاوی سنتینل: این آزمایش به تیم پزشکی کمک می کند تا بدانند آیا سرطان فراتر از دهان گسترش یافته است یا خیر.
• تشریح گردن: جراحی برای برداشتن غدد لنفاوی از گردن انجام می شود.
• بازسازی: جراحی که مناطق بزرگی از بافت را برمی‌دارد ممکن است با جراحی ترمیمی برای پر کردن شکاف‌های باقی مانده از تومور یا جایگزینی بخشی از لب‌ها، زبان، کام یا فک دنبال شود. در برخی موارد، جراحی ترمیمی با برداشتن استخوان و بافت سالم از سایر نواحی بدن انجام می شود.

پرتودرمانی (رادیوتراپی)

پرتودرمانی (همچنین به عنوان رادیوتراپی شناخته می شود) می تواند به تنهایی برای درمان برخی از سرطان های کوچک دهان استفاده شود. پرتودرمانی همچنین می تواند در ترکیب با شیمی درمانی برای سرطان های پیشرفته تر استفاده شود. همچنین ممکن است پزشک پس از جراحی پرتودرمانی را توصیه کند. پرتودرمانی از پرتوهای قوی انرژی برای کشتن سلول های سرطانی یا جلوگیری از رشد آنها استفاده می کند.

درمان هدفمند

در این درمان سرطان، از داروها یا سایر مواد برای شناسایی دقیق و حمله به انواع خاصی از سلول های سرطانی بدون آسیب رساندن به سلول های طبیعی استفاده می شود. آنتی بادی های مونوکلونال پروتئین های سیستم ایمنی هستند که در آزمایشگاه ایجاد می شوند و برای درمان سرطان استفاده می شوند.

شیمی درمانی

شیمی درمانی از داروها برای از بین بردن یا کوچک کردن تومورها استفاده می کند. می توان آن را به تنهایی یا با پرتودرمانی استفاده کرد. معمولا برای کوچک کردن تومور قبل از جراحی یا اگر سرطان پس از درمان های دیگر عود کرده است، شیمی درمانی انجام می شود.

ایمونوتراپی

ایمونوتراپی یک درمان سرطان است که سیستم ایمنی را برای مبارزه با این بیماری درگیر می کند. درمان گاهی اوقات درمان بیولوژیکی نامیده می شود.

مراقبت تسکینی

هدف مراقبت تسکینی بهبود کیفیت زندگی بیمار بدون تلاش برای درمان سرطان است. ممکن است پزشک این مراقبت را برای کاهش علائم سرطان یا عوارض جانبی درمان توصیه کند.

8- تیم پزشکی درمان سرطان دهان

بسته به نوع درمان، تیم درمانی ممکن است متشکل از تعدادی متخصص سلامت مختلف باشد، مانند:

• GP (پزشک عمومی) – از سلامت عمومی بیمار مراقبت می کند و با متخصصان خود برای هماهنگی درمان همکاری می کند.
• متخصص گوش، حلق و بینی (ENT) – اختلالات گوش، حلق و بینی را درمان می کند.
• جراح سر و گردن – سرطان های سر و گردن را تشخیص و درمان می کند.
• جراح دهان – اختلالات دهان، صورت و فک را درمان می کند.
• جراح ترمیمی (پلاستیک) – هر عمل جراحی پیچیده ترمیمی را انجام می دهد که ظاهر و عملکرد بدن را بازیابی یا ترمیم کند.
• دندانپزشک – دهان و دندان را ارزیابی و درمان می کند
• رادیوتراپیست – درمان پرتودرمانی را تجویز و هماهنگ می کند.
• انکولوژیست پزشکی – دوره شیمی درمانی را تجویز و هماهنگ می کند.
• پرستار سرطان – به درمان کمک می کند و اطلاعات و پشتیبانی را در طول درمان ارائه می دهد.
• متخصص تغذیه – یک برنامه غذایی را توصیه می کند که در دوران درمان و بهبودی باید رعایت شود.
• آسیب شناس گفتار – به مشکلات بلع و ارتباط در طول و بعد از درمان کمک می کند.
• سایر متخصصان بهداشتی متحد – مانند مددکاران اجتماعی، داروسازان و مشاوران.

9- نحوه پیشگیری از سرطان دهان

حدود 59 درصد از سرطان های دهان در استرالیا ناشی از سیگار کشیدن است. حدود 31 درصد ناشی از مصرف بیش از حد الکل است. بنابراین ترک سیگار و تعدیل مصرف الکل به طور قابل توجهی خطر ابتلا به سرطان دهان، به ویژه سرطان های داخل دهان را کاهش می دهد. سرطان لب معمولاً با قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش مرتبط است، بنابراین محافظت از خود در برابر نور خورشید زمانی که اشعه ماوراء بنفش 3 یا بالاتر است نیز مهم است.

هیچ راه اثبات شده ای برای پیشگیری از سرطان دهان وجود ندارد. با این حال اگر بخواهیم بیشتر توضیح دهیم، می توانید خطر ابتلا به سرطان دهان را با رعایت موارد زیر کاهش دهید:

• مصرف تنباکو را متوقف کنید. اگر از تنباکو استفاده می کنید، آن را متوقف کنید. اگر از تنباکو استفاده نمی کنید، شروع نکنید. استفاده از تنباکو، چه دودی یا جویده شده، سلول های دهان را در معرض مواد شیمیایی خطرناک سرطان زا قرار می دهد.
• الکل را فقط در حد اعتدال بنوشید. مصرف بیش از حد الکل می تواند سلول های دهان را تحریک کند و آنها را در برابر سرطان دهان آسیب پذیر کند. اگر الکل مصرف می کنید، این کار را در حد اعتدال انجام دهید.
• از قرار گرفتن بیش از حد لب ها در معرض نور خورشید خودداری کنید. با ماندن در سایه در صورت امکان از پوست لب های خود در برابر نور خورشید محافظت کنید. یک کلاه لبه پهن بپوشید که به طور موثری کل صورت از جمله دهان را سایه می اندازد. از یک محصول ضد آفتاب لب برای محافظت در برابر آفتاب استفاده کنید.
• به طور منظم به دندانپزشک مراجعه کنید. به عنوان بخشی از یک معاینه روتین دندانپزشکی، از او بخواهید که کل دهان را از نظر نواحی غیرعادی که ممکن است نشان دهنده سرطان دهان یا تغییرات پیش سرطانی باشد، بررسی کند.