عوامل محیطی مؤثر بر اوتیسم موضوع مقاله ای شد که میدانیم دغدغه خیلی از والدینی است که با این چالش در فرزندان خود روبرو شده اند. اوتیسم که به عنوان اختلال طیف اوتیسم (Autism spectrum disorder (ASD)) شناخته می شود، یک بیماری نیست بلکه یک وضعیت پیچیده رشدی است که بر رفتار افراد تأثیر می گذارد. افراد مبتلا به اوتیسم ممکن است در ارتباطات کلامی و غیرکلامی با دیگران مانند درک افکار و احساسات، گفتار، حالات چهره یا لحن صدا، تعاملات اجتماعی، از جمله حفظ تماس چشمی و پاسخ به نام خود، مشکل داشته باشند. همچنین افراد اوتیستیک اغلب رفتارهای تکراری از خود نشان می دهند، مانند تکان دادن دست یا بدن و ممکن است نسبت به صداها، لمس‌ها، بوها بیش از سایرین حساس باشند.
طیفی بودن اختلال اوتیسم بدین معناست که افراد را به طرق مختلف درگیر می کند و درجات مختلفی از شدت علایم را دارا است.
به طور کلی اختلال طیف اوتیسم در سه سطح طبقه بندی می شود؛
- سطح اول (فرد مبتلا نیاز به حمایت دارد)،
- سطح دوم ( فرد مبتلا نیاز به حمایت قابل توجهی دارد)،
- سطح سوم (فرد مبتلا بسیار نیازمند حمایت است).
بنابراین تشخیص زود هنگام این اختلال و حمایت هایی نظیر جلسات رفتار درمانی،گفتار درمانی و تحلیل رفتار کاربردی (ABA) می تواند به طور قابل توجهی به تنظیم رفتار افراد اوتیستیک کمک کرده و زمینة تجربة یک زندگی طبیعی را برای ایشان فراهم کند.
اختلال طیف اوتیسم معمولاً قبل از سه سالگی افراد علایم خود را نشان می دهد که با ارزیابی دقیق رشد، سطح یادگیری و نحوه برقراری ارتباط کودک با دیگران مشخص می گردد. طبق آخرین آمار به ثبت رسیده در سال 2016، شیوع اوتیسم در بین مردان ایرانی چیزی حدود 4/0 درصد و در زنان ایرانی در حدود 15/0 درصد بوده است.
هنوز علت دقیق بروز اختلال طیف اوتیسم مشخص نیست اما بررسی ها اثبات کرده اند که وجود برخی اختلالات ژنتیکی یا ایجاد برخی جهش های ژنی در والدین که تحت تأثیر عوامل محیطی تشدید می گردند، در بروز اوتیسم نقش دارند. در تحقیقات جدید، توجه ویژه به اختلال طیف اوتیسم به روشنی مشهود است و تعامل پیچیده بین عوامل ژنتیکی و محیطی در ایجاد این اختلال، از موضوعات مورد بحث متخصصین این حوزه است. در نتایج حاصل از مطالعات اخیر، چندین عامل محیطی برجسته شده است که می توانند به طور قابل توجهی خطر ابتلا به اوتیسم را افزایش دهند. در اینجا، ما به طور مجزا به توضیح هر یک از این عوامل می پردازیم و روش های جدیدی که برای شناسایی و کاهش آنها پیشنهاد شده است، بررسی می نماییم.
بیشتر بخوانید: آزمایش ژنتیک اوتیسم
چگونه عوامل محیطی می‌توانند خطر ابتلا به اختلال طیف اوتیسم را افزایش دهند؟
نقش عوامل محیطی بر اوتیسم-آزمایشگاه شبانه روزی آرامش
همچنان که ذکر شد، عوامل محیطی مؤثر بر اوتیسم نقش به سزایی ایفا می‌کنند، به خصوص اگر استعداد ژنتیکی ابتلا به این اختلال هم در فرد وجود داشته باشد. از جمله کلیدی ترین عوامل محیطی مؤثر بر اوتیسم می توان به قرار گرفتن در معرض آلاینده ها، مواجهه با آفت کش ها و مواد شیمیایی صنعتی، زایمان زودرس و ناقص بودن نوزاد و نیز شرایط پزشکی مادران در دوران بارداری شامل بروز عفونت و تب شدید، دیابت، تغدیه نامناسب، اختلالات سیستم ایمنی، یا استفاده از برخی داروها اشاره نمود. در ادامه به طور مجزا به بحث پیرامون هر یک از این عوامل خواهیم پرداخت.
- نقش آلودگی هوا در بروز اختلال طیف اوتیسم |عوامل محیطی مؤثر بر اوتیسم
یکی از اصلی ترین دلایل بروز اوتیسم آلودگی هوا می باشد. تحقیقات نشان داده است که گازهای سمی موجود در هوای تنفسی مانند اکسیدهای نیتروژن حاصل از سوختن سوخت های فسیلی، می توانند خطر ابتلا به اوتیسم را تشدید کنند. اثر این آلاینده ها در سه ماهه دوم بارداری مادران یا در اوایل تولد کودک منجر به بروز اختلال می گردند. گازهای سمی وارد ریه مادر شده و به جریان خون او راه پیدا می کنند. سپس از طریق جفت وارد بدن جنین شده و منجر به التهاب عصبی و آسیب بافتی در مغز در حال رشد او می گردند. آمار نشان می دهد که ابتلا به اوتیسم در مناطق شهری پر ترافیک و صنعتی بالاتر است.
- ارتباط بین مواد شیمیایی صنعتی و اختلالات طیف اوتیسم |عوامل محیطی مؤثر بر اوتیسم
بر اساس مطالعات اخیر، دانشمندان دریافته اند که مواد شیمیایی مورد استفاده در بخش های مختلف صنعتی، کشاورزی و تولیدی می توانند منجر به ابتلای کودکان نوباوه یا جنین مادران باردار به اختلال اوتیسم گردند. از جمله آنها می توان به آفت کش های مورد استفاده در کشاورزی مانند کلرپیریفوس یا حلال های صنعتی مانند تترا کلر اتیلن و نیز بسیاری از فلزات سنگین مانند جیوه، منگنز و سرب اشاره کرد. این مواد شیمیایی تنظیمات هورمونی بدن مادر و جنین را بر هم می زنند.
- تأثیر زایمان زودرس و ناقص بودن جنین در بروز اختلال طیف اوتیسم| عوامل محیطی مؤثر بر اوتیسم
زایمان زودرس و وزن کم نوزاد در زمان تولد می تواند به شدت خطر ابتلا به اوتیسم را افزایش دهد. مطالعات نشان داده است که نوزادانی که در کمتر از 37 هفته و با وزن کم متولد می شوند، بیشتر در معرض ابتلا به اختلال طیف اوتیسم هستند. چنانچه زایمان زودرس قبل از هفته 26 بارداری اتفاق بیافتد نه تنها به طور قابل توجهی احتمال بروز اوتیسم را افزایش می دهد بلکه ممکن است منجر به با انواعی از ناتوانی ذهنی گردد.
- اثر تغدیه مادر در دوران بارداری بر بروز اختلال طیف اوتیسم| عوامل محیطی مؤثر بر اوتیسم
برای کاهش خطر ابتلا به اوتیسم در کودکان، لازم است مادران در دورة بارداری رژیم غذایی منظم و سالمی را دنبال کنند. مطابق آمار به دست آمده از تحقیقات، چاقی مفرط و یا اختلالات متابولیکی مادران مانند ابتلا به دیابت، پره اکلامپسی و بیماری های خود ایمنی، از عواملی هستند که می توانند منجر به بروز اوتیسم در جنین شوند. به عنوان مثال، پره اکلامپسی یا مسمومیت حاملگی می تواند باعث کاهش عرضة مواد مغذی به جنین شود و به طور جدی بر رشد مغز آن تأثیر بگذارد. پره اکلامپسی در مادران بارداری که فشار خون بالایی دارند و معمولاً پس از هفتة بیستم بارداری ایجاد می گردد.
از طرفی کمبود سه مادة مغذی اصلی یعنی امگا3، آهن و فولیک اکسید که برای رشد مغز جنین اهمیت دارند، رابطة مستقیمی با افزایش خطر ابتلا به اوتیسم خواهد داشت که در زیر به نقش هر یک به طور مجزا پرداخته ایم:
- اسیدهای چرب امگا۳: این اسیدهای چرب نقش مهمی را در تشکیل غشار عصبی سلولهای مغز جنین ایفا می کنند. بهترین منبع غنی از امگا۳ ماهی می باشد و تحقیقات نشان داده که خوردن ماهی برای مادران باردار حتی به میزان یک بار در هفته می تواند خطر ابتلای جنین به اوتیسم را تا ۲۰ درصد کاهش دهد.
- آهن: کمبود آهن و کم خونی مادر به خصوص در 30 هفته اول دوران بارداری، خطر ابتلا به اوتیسم و نیز اختلال کمبود توجه/بیش فعالی (ADHD) و ناتوانی ذهنی را در فرزندان به طور قابل توجهی افزایش می دهد. آهن برای میلین‌سازی در عصب، تشکیل دندریت ها و سنتز انتقال دهنده های عصبی مونوآمین ضروری است. کمبود آهن می تواند این فرآیندها را مختل کرده و منجر به نقص در رشد عصبی شود. غنی ترین منابع غذایی شناخته شده حاوی آهن شامل گوشت قرمز، حبوبات، اسفناج، سویا و ماهی ساردین هستند.
- فولیک اسید: اسید فولیک یکی از مکمل های ضروری است که اغلب در دورة بارداری برای مادران تجویز می گردد. این ترکیب در تعامل با آهن می تواند به رشد هرچه بهتر مغز و سیستم عصبی جنین کمک کند. کدو تنبل، مارچوبه و سبوس برنج منابع غنی از فولیک اسید هستند
- نقش عفونت‌های دوران بارداری در افزایش خطر بروز اختلال طیف اوتیسم | عوامل محیطی مؤثر بر اوتیسم
بروز برخی عفونت های ویروسی یا باکتریایی در مادران باردار، می تواند خطر بروز اوتیسم در کودک را افزایش دهد. در واقع پس از بروز عفونت در بدن مادر (به خصوص اگر این عفونت منجر به تب شود)، پاسخ ایمنی التهابی در پاسخ به این عفونت ایجاد می شود که تعادل مواد شیمیایی و زیستی مورد نیاز برای تکامل سیستم عصبی جنین را بر هم می زند. انواعی از آنفولانزا و سرخچه از جمله رایج ترین عفونت هایی هستند که ممکن است رشد طبیعی مغز جنین را مختل کرده و خطر ابتلا به اوتیسم را افزایش دهند.
برای مثال، سیتومگالوویروس مادرزادی (CMV) نقش مهمی در ابتلا به اوتیسم ایفا می کند. کودکانی که باCMV مادرزادی متولد می شوند، تقریباً دو و نیم برابر بیشتر در معرض ابتلا به اوتیسم هستند. این عفونت همچنین می تواند منجر به نقایص مادرزادی، از جمله از دست دادن بینایی یا شنوایی، فلج مغزی، و تاخیر در رشد نیز بشود که همگی با خطر بالاتر اوتیسم مرتبط هستند.
روش های تشخیصی جدید برای شناسایی عوامل محیطی مؤثر بر اوتیسم
دانشمندان تلاش کرده اند که با توسعه و تلفیق روش های آزمایشگاهی مختلف، به رویکردهای مطمئنی در راستای تشخیص عوامل محیطی مؤثر بر اوتیسم دست یابند و احتمال ابتلا به این اختلال را در جنین و کودکان پیش بینی کنند. در زیر به شرح جدیدترین رویکردهای تشخیصی موجود می پردازیم؛
یکی از این رویکردها اندازه گیری مقدار آلاینده های محیطی در مادران باردار و یا کودکان است. با تعیین میزان قرارگیری در معرض آلاینده ها و سایر عوامل محیطی مؤثر بر اوتیسم، خطر بروز این اختلال مورد بررسی قرار می گیرد. بعلاوه سطح مواد مغذی مورد نیاز بدن مادر و کودک با تست های آزمایشگاهی سنجیده می شود تا در صورت نیاز پزشکان بتوانند مکمل های مورد نیاز را برای کاهش خطر ابتلا به اوتیسم تجویز نمایند.
تیم مجرب آزمایشگاه شبانه روزی آرامش با به کارگیری پیشرفته ترین ابزارها و روش های تشخیصی امکان بررسی وجود و اندازه گیری سطح آلاینده های شیمیایی در بدن افراد را فراهم کرده است. همچنین، در آزمایشگاه آرامش با استفاده از روش های پیشرفته ژنتیکی، سوابق ژنتیکی افراد و استعداد آنها در ابتلا به اوتیسم بررسی می گردد. مطابق این رویکرد، نقشة ژنتیکی افراد به دست می آید و این نکته که چقدر احتمال دارد عوامل محیطی مؤثر بر اوتیسم را در آنان افزایش دهند، مطالعه می شود. علاوه بر این، امکان شناسایی و اندازه گیری سطح بیومارکرها (نشانگرهای زیستی) که در پاسخ به آلاینده ها، مواد شیمیایی، پاسخ های التهابی سیستم ایمنی و اختلالات متابولیک و هورمونی در بدن تولید می شوند، در آزمایشگاه شبانه روزی آرامش فراهم است. این بیومارکرها می توانند به عنوان نشانه ای برای احتمال ابتلا به اوتیسم در نظر گرفته شوند و اندازه گیری سطوح آنها در بدن از اهمیت به سزایی برخوردار است.
جهت درخواست آزمایش فرم بالای همین صفحه را برای ما ارسال کنید.
چگونه می‌توان عوامل محیطی مؤثر بر اوتیسم را کاهش داد؟
برای کاهش اثر عوامل محیطی بر خطر ابتلا به اختلال اوتیسم، لازم است ابتدا اقداماتی در سطح کلان برای کاهش آلودگی هوا صورت گیرد؛ مانند اعمال استانداردهای دقیق تر و نظارت بر آنها در امر انتشار گازهای گلخانه‌ای حاصل از سوخت های فسیلی و فعالیت های صنعتی و نیز فرهنگ سازی در زمینة استفاده از منابع انرژی پاک. محدود ساختن محیط های صنعتی به خارج از شهرها و محل های مسکونی نیز سیاستی است که باید در راستای ارتقای سطح بهداشت عمومی در نظر گرفته شود. علاوه بر این ها لازم است که دسترسی به آموزش ها و مراقبت های دوران بارداری و پس از آن، برای مادران فراهم شود.
در کنار سیاست های کلان که به آنها اشاره شد، مادران می توانند با خود مراقبتی و انجام منظم تست های آزمایشگاهی، وضعیت سلامتی خود و جنین را در زمان بارداری و نیز سلامت کودک را پس از تولد تضمین نمایند. در این راستا تلاش کنید که؛
- قبل از اقدام به بارداری سوابق ژنتیکی خود را با انجام تست های مربوطه بررسی کنید تا در صورت لزوم بتوانید اقدامات پیشگیرانه برای جلوگیری از ابتلای فرزندتان به اختلالاتی همچون اوتیسم به کار گیرید.
- شرایط پزشکی خود را در دورة بارداری مدیریت کنید و در صورت ابتلا به هر گونه بیماری و عفونت سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
- تغدیة سالم داشته باشید و با چکاپ های دوره ای منظم از وضعیت سلامت خود و کودکتان آگاه شوید.
- در طول دوره بارداری و نیز پس از تولد، حتی الامکان خود و کودکتان را در معرض محیط های آلودة شهری قرار ندهید.
- از اصلی ترین دلایل زایمان های زودرس که احتمال بروز اختلال طیف اوتیسم را در جنین تقویت می کند، تحمل فشارهای روانی و استرس است. بنابراین، در طی بارداری برای حفظ تسلط ذهنی و روانی خود تلاش کنید و در صورت لزوم با روانشناس و روانپزشک مشورت نمایید.
تیم مجرب آزمایشگاه شبانه روزی آرامش همواره در کنار شماست تا با ارائه مشاوره ژنتیک و انجام تست های تشخیصی و ژنتیکی پیشرفته به سلامت شما و فرزندان دلبندتان کمک کند.
