مقدمه: نفرولوژی یک تخصص پزشکی داخلی است که بر درمان بیماری هایی تمرکز دارد که بر کلیه ها تأثیر می گذارد. نفرولوژیست پزشکی است که در درمان بیماری هایی که کلیه ها را تحت تاثیر قرار می دهند تخصص دارد. در صورت ابتلا به بیماری مزمن کلیه، عفونت کلیه یا نارسایی کلیه، ممکن است لازم باشد به یک نفرولوژیست مراجعه کنید.
نفرولوژی چیست؟
نفرولوژی شاخه‌ای از پزشکی است که به بررسی و درمان بیماری‌های کلیه می‌پردازد و زیرمجموعه‌ای از طب داخلی محسوب می‌شود. این رشته به تشخیص، درمان و مدیریت عملکرد کلیه‌ها و همچنین درمان‌های جایگزین کلیه مانند دیالیز و پیوند کلیه مشغول است.
نفرولوژیست‌ها به درمان بیماری‌های سیستمیکی که بر کلیه‌ها تأثیر می‌گذارند، مانند دیابت و بیماری‌های خودایمنی، همچنین فشار خون بالا و اختلالات الکترولیتی می‌پردازند.
نفرولوژیست‌ها متخصصان برجسته‌ای در زمینه مراقبت از کلیه هستند. آنها پس از اتمام تحصیلات پزشکی و دوره تخصصی طب داخلی، آموزش‌های تخصصی بیشتری در زمینه نفرولوژی دیده‌اند.
مطلب پیشنهادی: آزمایش خون چیست؟
وظایف کلیه‌ها چیست؟
بدن انسان دارای دو کلیه است که هرکدام تقریباً به اندازه یک مشت هستند. این کلیه‌ها در زیر قفسه سینه و در پشت، در دو طرف ستون فقرات قرار دارند. وظایف اصلی کلیه‌ها شامل تصفیه خون، حفظ تعادل پایدار نمک و مواد معدنی و کمک به تنظیم فشار خون است. این وظایف از طریق فیلتر کردن و دفع مواد زائد و مایعات اضافی از بدن از طریق ادرار انجام می‌شوند.
کلیه‌ها به طور خاص وظایف زیر را بر عهده دارند:
- حذف مواد زائد و داروها از بدن
- تنظیم میزان نمک، پتاسیم و اسید بدن
- ترشح هورمون‌هایی که فشار خون را تنظیم می‌کنند
- تولید هورمون‌هایی که باعث تقویت و سلامت استخوان‌ها می‌شوند
- کنترل تولید گلبول‌های قرمز (در رابطه با آزمایش CBC بیشتر بخوانید.)
مطلب پیشنهادی: آزمایش هورمونی
چه زمانی مشکلات کلیوی نیاز به مراجعه به نفرولوژیست دارد؟
دلایل مختلفی وجود دارد که پزشک عمومی یا دیگر پزشکان ممکن است شما یا یکی از عزیزانتان را به یک نفرولوژیست ارجاع دهند. متخصصان طب داخلی و سایر پزشکان تا حدی در زمینه عملکرد و مراقبت از کلیه آموزش دیده‌اند، اما نفرولوژیست‌ها آموزش‌ها و توانمندی‌های کاملی برای مدیریت همه مشکلات کلیوی، از جمله پیچیده‌ترین و جدی‌ترین موارد، دارند.
نفرولوژیست ها می توانند برای کمک به تشخیص و درمان شرایط زیر با شما همکاری کنند:
- خون یا پروتئین در ادرار
- بیماری مزمن کلیه
- التهاب کلیه ها به دلیل گلومرولونفریت یا نفریت بینابینی
- سنگ کلیه، اگرچه متخصص اورولوژی نیز ممکن است این بیماری را درمان کند
- عفونت های کلیه (در رابطه با آزمایش کلیه بیشتر بخوانید.)
- سرطان کلیه (در رابطه با سرطان کلیه بیشتر بخوانید.)
- بیماری کلیه پلی‌کیستیک
- سندرم اورمیک همولیتیک
- تنگی شریان کلیوی
- سندرم نفروتیک
- مرحله نهایی بیماری کلیه
- نارسایی کلیه، چه حاد و چه مزمن
زمانی که سایر عوامل باعث بیماری یا اختلال عملکرد کلیه می شوند، نفرولوژیست نیز می تواند درگیر باشد، از جمله:
- فشار خون بالا (آزمایش فشار خون)
- دیابت
- بیماری قلبی (آزمایش تشخیص بیماری های قلبی)
- شرایط خودایمنی، مانند لوپوس (در رابطه با بیماری لوپوس بیشتر بدانید.)
- داروها
بیماری‌های تحت پوشش نفرولوژی
نفرولوژی به بررسی عملکرد طبیعی کلیه‌ها و همچنین بیماری‌های آنها می‌پردازد. بیماری‌هایی که در حیطه نفرولوژی قرار می‌گیرند شامل موارد زیر هستند:
- اختلالات گلومرولی که بر سیستم‌های تصفیه کوچک در کلیه‌ها به نام گلومرول تأثیر می‌گذارند
- ناهنجاری‌های ادراری مانند دفع بیش از حد پروتئین، قند، خون، سلول‌های متنوع، کریستال‌ها و غیره
- بیماری‌های توبولویترستیشیال که بر روی توبول‌های کلیه تأثیر می‌گذارند
- بیماری‌های عروقی کلیه که بر شبکه عروق درون کلیه‌ها تأثیر می‌گذارند
- نارسایی کلیه که می‌تواند به صورت ناگهانی یا حاد، یا درازمدت و مزمن باشد
- سنگ‌های کلیه و مثانه
- عفونت‌های کلیوی
- سرطان‌های کلیه، مثانه و حالب
- تأثیر بیماری‌هایی مانند دیابت و فشار خون بالا بر کلیه‌ها
- عدم تعادل‌های اسید-باز
- سندرم نفروتیک و نفریت
- تأثیرات منفی داروها و سموم بر کلیه‌ها
- دیالیز و عوارض طولانی‌مدت آن – دیالیز شامل همودیالیز و دیالیز صفاقی است
- بیماری‌های خودایمنی شامل واسکولیت خودایمنی، لوپوس و غیره
- بیماری‌های کلیه پلی‌کیستیک که در آن کیست‌ها یا کیسه‌های پر از مایع درون کلیه تشکیل می‌شود و عملکرد آن را مختل می‌کند – این یک وضعیت مادرزادی و ارثی است
- هیدرونفروز
آزمایش‌ها و اقداماتی که توسط نفرولوژیست انجام می شود
اگر به یک متخصص کلیه مراجعه کنید، او ممکن است آزمایش‌ها و اقدامات زیر را انجام دهد و نتایج آنها را تفسیر کند.
آزمایش‌های آزمایشگاهی
مجموعه‌ای از آزمایش‌ها می‌تواند به ارزیابی عملکرد کلیه کمک کند. این آزمایش‌ها معمولاً بر روی نمونه‌های خون یا ادرار انجام می‌شود.
آزمایش‌های خون
- نرخ تصفیه گلومرولی (GFR): این آزمایش میزان توانایی کلیه‌ها در تصفیه خون را اندازه‌گیری می‌کند. در بیماری‌های کلیوی، GFR به تدریج به پایین‌تر از سطح طبیعی کاهش می‌یابد.
- کراتینین سرم: کراتینین یک محصول زائد است که در خون افرادی که عملکرد کلیه آنها مختل شده است در سطح بالاتری وجود دارد.
- ازت اوره خون: همانند کراتینین، یافتن سطح بالای این محصول زائد در خون نشانه‌ای از اختلال عملکرد کلیه است.
آزمایش‌های ادرار
- آزمایش ادرار: پزشک می‌تواند با استفاده از نوار تست، نمونه ادرار را از نظر pH و وجود مقادیر غیرعادی خون، قند، پروتئین یا باکتری آزمایش کند.
- نسبت آلبومین/کراتینین: این آزمایش ادرار میزان پروتئین آلبومین را در ادرار اندازه‌گیری می‌کند. وجود آلبومین در ادرار می‌تواند نشانه‌ای از اختلال عملکرد کلیه باشد.
- جمع‌آوری ادرار 24 ساعته: در این روش از ظرف ویژه‌ای برای جمع‌آوری ادرار تولیدی در طول 24 ساعت استفاده می‌شود. پزشک می‌تواند از این نمونه برای آزمایش‌های بیشتر استفاده کند.
- تصفیه کراتینین: این آزمایش میزان کراتینین را از نمونه‌های خون و ادرار 24 ساعته اندازه‌گیری می‌کند تا میزان کراتینین خارج‌شده از خون و به ادرار منتقل شده است را محاسبه کند.
اقدامات
علاوه بر بررسی و تفسیر نتایج آزمایش‌های آزمایشگاهی، یک متخصص کلیه ممکن است اقدام به انجام یا همکاری با دیگر متخصصان در انجام اقدام‌های زیر کند:
- آزمایش‌های تصویربرداری از کلیه، مانند سونوگرافی، سی‌تی‌اسکن یا اشعه ایکس
- دیالیز، از جمله قرار دادن کاتتر دیالیز
- بیوپسی کلیه
- پیوند کلیه
تفاوت‌های بین نفرولوژی و ارولوژی
حوزه‌های نفرولوژی و ارولوژی تا حدودی همپوشانی دارند زیرا هر دو می‌توانند شامل کلیه‌ها شوند. در حالی که یک متخصص کلیه بر روی بیماری‌ها و شرایطی که مستقیماً کلیه را تحت تأثیر قرار می‌دهد تمرکز دارد، یک متخصص ارولوژی بر روی مشکلاتی که می‌تواند بر دستگاه ادراری مردان و زنان تأثیر بگذارد تمرکز دارد.
دستگاه ادراری شامل کلیه‌ها، حالب‌ها، مثانه و پیشابراه است. یک متخصص ارولوژی همچنین با ارگان‌های تولید مثل مردانه، مانند آلت تناسلی، بیضه‌ها و پروستات، کار می‌کند.
شرایطی که یک متخصص ارولوژی ممکن است درمان کند شامل موارد زیر است:
- سنگ های کلیوی
- عفونت های مثانه
- مشکلات کنترل مثانه
- اختلال نعوظ
- پروستات بزرگ شده
چه زمانی باید به نفرولوژیست مراجعه کنید
پزشک عمومی شما می‌تواند در پیشگیری و درمان مراحل اولیه بیماری‌های کلیوی کمک کند. با این حال، گاهی اوقات این مراحل اولیه ممکن است بدون علامت باشند یا علائم غیر مشخصی مانند خستگی، مشکلات خواب، و تغییرات در مقدار ادرار داشته باشند.
آزمایش‌های منظم می‌توانند عملکرد کلیه شما را زیر نظر داشته باشند، به ویژه اگر در معرض خطر بیماری‌های کلیوی باشید. این گروه شامل افرادی است که:
- فشار خون بالا دارند
- دیابت دارند
- بیماری قلبی دارند
- تاریخچه خانوادگی مشکلات کلیوی دارند
آزمایش‌ها می‌توانند علائم کاهش عملکرد کلیه را شناسایی کنند، مانند کاهش میزان GFR یا افزایش سطح آلبومین در ادرار. اگر نتایج آزمایش‌ها نشان‌دهنده کاهش سریع یا پیوسته عملکرد کلیه باشند، پزشک ممکن است بیمار را به یک متخصص کلیه ارجاع دهد.
پزشک همچنین ممکن است بیمار را به یک متخصص کلیه ارجاع دهد اگر هر یک از موارد زیر را داشته باشد:
- بیماری مزمن کلیوی پیشرفته
- مقادیر زیاد خون یا پروتئین در ادرار
- سنگ‌های کلیوی مکرر، هرچند پزشک ممکن است بیمار را برای این وضعیت به یک متخصص ارولوژی ارجاع دهد
- فشار خون بالا که حتی با مصرف داروها همچنان بالا باقی می‌ماند
- علت نادر یا ارثی بیماری کلیوی
مطلب پیشنهادی: آزمایش قند خون
جمع بندی
نفرولوژی تخصصی است که به تشخیص و درمان بیماری های کلیوی می پردازد. پزشکانی که بر مراقبت از کلیه تمرکز می کنند، نفرولوژیست نامیده می شوند. آنها بیماری های کلیوی را تشخیص می دهند و درمان هایی از جمله درمان جایگزینی کلیه را ارائه می دهند. به بیان دیگر نفرولوژیست پزشکی است که در بیماری ها و شرایطی که کلیه ها را تحت تاثیر قرار می دهد تخصص دارد. آنها شرایطی مانند بیماری مزمن کلیه، عفونت کلیه و نارسایی کلیه را درمان می کنند.
در صورت داشتن یک بیماری پیچیده یا پیشرفته کلیه که نیاز به مراقبت متخصص دارد، پزشک مراقبت های اولیه شما احتمالاً شما را به یک نفرولوژیست ارجاع می دهد. مهم است که به خاطر داشته باشید که اگر نگرانی خاصی در مورد مشکلات کلیوی دارید، می توانید آنها را با پزشک خود در میان بگذارید و در صورت لزوم درخواست ارجاع دهید.
